Gerechtigheid in Bereshit / Genesis 15:6
Het vers Bereshit 15:6 luidt: והאמן השם ויחשבה לו צדקה
“En hij geloofde in Hashem, en Hij rekende het hem als gerechtigheid (tzedakah).”
Dit vers beschrijft hoe Avraham zijn geloof in G-d bevestigt en dat dit als tzedakah wordt beschouwd. Maar wat betekent tzedakah hier precies? Dit begrip heeft in de Joodse traditie een andere nuance dan in het christendom.
1. Joodse Interpretatie: Tzedakah als Morele en Spirituele Gerechtigheid
A. Rashi: Vertrouwen in God als Verdienste
Rashi (1040-1105) verklaart dat Avraham’s geloof in G-ds belofte – dat hij nageslacht zal krijgen en dat zijn nakomelingen het land Israël zullen erven – als een zekhut (verdienste) werd beschouwd. Dit betekent niet dat Avraham “rechtvaardig werd verklaard”, maar dat zijn vertrouwen in G-d een rechtvaardige daad op zichzelf was.
B. Ramban: Tzedakah als Goedheid van G-d
Nachmanides (Ramban, 1194-1270) stelt dat de tzedakah hier verwijst naar G-ds rechtvaardigheid en barmhartigheid, niet naar Avraham’s eigen status. Met andere woorden, G-d rekent Avraham’s geloof hem niet als “gerechtigheid”, maar G-d behandelt Avraham met genade en vriendelijkheid.
C. Sforno: Gerechtigheid als Overeenstemming met G-d’s Wil
De Italiaanse commentator Sforno (1475-1550) stelt dat Avraham’s geloof een vorm van gerechtigheid was, omdat hij handelde in perfecte overeenstemming met G-d’s wil. Voor Sforno betekent tzedakah hier dat Avraham zich bewust was van de goddelijke orde en deze accepteerde.
D. Talmudische en Midrashische Uitleg
De Talmud (Makkot 24a) stelt dat Avraham’s geloof een model was van vertrouwen in G-d, en dat dit vertrouwen de basis vormt voor een rechtvaardig leven.
Midrash Bereshit Rabbah 44:1 legt uit dat gerechtigheid hier betekent dat Avraham niet alleen geloofde, maar dat hij handelde in overeenstemming met dat geloof.
2. Tzedakah in de Torah en de Joodse Traditie
In de bredere Joodse context betekent tzedakah niet alleen “gerechtigheid”, maar ook liefdadigheid en morele verplichting. Dit verschilt van het christelijke idee van gerechtigheid als een juridische status (zoals we verderop zullen bespreken).
A. Gerechtigheid als Actieve Plicht
Deuteronomium 16:20: “Tzedek, tzedek tirdof” (Gerechtigheid, gerechtigheid moet je najagen).”
Micha 6:8: “Hij heeft je verteld, mens, wat goed is: recht doen, liefdevol handelen en bescheiden wandelen met je G-d.”
In de Joodse traditie is gerechtigheid geen passieve status, maar een actieve levenswijze. Het gaat om:
Eerlijke handel (Leviticus 19:36 – eerlijke gewichten en maten).
Sociale verantwoordelijkheid (Exodus 22:21 – bescherming van de vreemdeling, weduwe en wees).
Gerechtigheid als combinatie van wet en compassie (Sanhedrin 32b).
B. Maimonides: Tzedakah als Morele en Economische Rechtvaardigheid
Maimonides (Rambam) ziet tzedakah als een verplichting om de samenleving rechtvaardig te maken. In zijn beroemde 8 niveaus van tzedakah stelt hij dat de hoogste vorm is om iemand te helpen onafhankelijk te worden, wat gerechtigheid in actie betekent.
3. Verschil met het Christelijke Begrip van Gerechtigheid
In het christendom, vooral binnen de theologie van Paulus, wordt gerechtigheid vaak geassocieerd met geloof als een status voor G-d. Dit verschilt fundamenteel van de Joodse interpretatie.
A. Paulus’ Gebruik van Bereshit 15:6
• Paulus citeert Genesis 15:6 in Romeinen 4:3 en Galaten 3:6, waar hij stelt dat Avraham door zijn geloof “rechtvaardig werd verklaard”.
• In de christelijke theologie (vooral bij Luther en Calvijn) wordt gerechtigheid vaak gezien als een geschenk van G-d dat aan de gelovige wordt toegerekend (imputed righteousness).
• Dit betekent dat een persoon niet per se rechtvaardige daden hoeft te verrichten om gerechtigheid te verkrijgen, maar dat het geloof in jezus als verlosser voldoende is.
C. Het Fundament van de Verschillen
In de Torah is gerechtigheid een levenspad en een actieve plicht. Je wordt rechtvaardig door hoe je leeft en handelt.
In het christendom is gerechtigheid een status die men verkrijgt door geloof.
De Joodse visie benadrukt actie en verantwoordelijkheid, terwijl de christelijke visie vertrouwen op genade benadrukt.
4. Conclusie
In Bereshit 15:6 betekent gerechtigheid (tzedakah) dat Avraham’s geloof een uitdrukking was van zijn actieve relatie met G-d. Dit past in de bredere Joodse traditie waarin gerechtigheid een levensstijl is die bestaat uit ethische daden, eerlijkheid en sociale verantwoordelijkheid.
Het verschil met het christendom is fundamenteel:
In de Joodse traditie is tzedek iets wat je doet en naleeft.
In het christendom is gerechtigheid een status die door geloof wordt verkregen.
Hoe zie jij de rol van gerechtigheid in het dagelijks leven? Denk je dat gerechtigheid meer een innerlijke status is, of een actieve plicht?
Geschreven door Baruch Ben Noach
Heb je genoten van dit artikel? Like en verspreid het verder!
© Copyright, alle rechten voorbehouden.